Inwoners doen mee

Het voorstel van college aan de gemeenteraad, om op een aantal locaties binnen de bebouwde kom woningen te willen bouwen, leidde in het najaar van 2019 tot behoorlijke onrust onder grote groepen inwoners met demonstraties en een aantal drukbezochte en soms emotionele commissievergaderingen.

Niet alleen ging het over de daarbij bedachte, vaak groene locaties, maar ook over het participatieproces. Raads- en collegeleden hebben hieruit de conclusie getrokken, dat zij samen met inwoners het proces moesten oppakken. Een nieuwe, frisse herstart is gewenst.

Deze herstart vond plaats op 28 januari 2020 in de vorm van een bijeenkomst met ongeveer 100 inwoners plus raadsleden en medewerkers van de gemeente. Hier is nog eens helder uiteengezet voor welke uitdaging we staan en hoe we met twee moties rekening houden, die de gemeenteraad heeft aangenomen: één over het instellen van een kennisteam woningbouw en een tweede over het opstellen van een nieuwe opdracht voor de woningbouwopgave door college en raad gezamenlijk.

Per wijk, dorp of gebied brachten inwoners kansen en ideeën in beeld voor de woningbouwopgave en kregen zij de gelegenheid om aan te geven op welke manier zij bij het vervolgproces betrokken willen zijn. Verspreid over het gemeentehuis gingen zeven groepen aan de slag uit: De Bilt, Brandenburg en omgeving, Maartensdijk, de drie groene kernen Westbroek, Groenekan en Hollandsche Rading, Bilthoven en De Leijen. Ook was er groep inwoners die meer in het algemeen over de woningbouwopgave hun bijdrage wilde leveren.

Per werkgroep vindt u hieronder een samenvatting van de bevindingen en kunt u doorklikken naar het complete en gedetailleerde verslag van de gespreksleider. Hierop bouwen wij in het vervolgproces verder..

Impressie

In de gespreksgroep met inwoners uit kern De Bilt kwam allereerst naar voren dat de woningbouwopgave niet los moet worden gezien van de omgeving(svisie). De omgevingsvisie bepaalt namelijk ook ‘hoe’ je wilt bouwen, voor ‘wie’ en op ‘welke manier’ je dit voor ogen hebt in je gemeente. Hoe werkt dit in op de andere thema’s zoals duurzaamheid, groen, verkeer etcetera? Het is belangrijk om inwoners te betrekken bij de omgevingsvisie waarin de woningbouwopgave een thema wordt.

Daarna ging men in gesprek over het vervolgproces en de woningbouwopgave. Dit resulteerde in veel goede en interessante ideeën over het vervolgproces en de ideeën die men had voor de eigen kern.
Een belangrijk item was onder andere, dat er ook goed moet worden onderzocht wat de werkelijke woningbouwbehoefte is. Ligt het zwaartepunt bijvoorbeeld meer op een gebrek aan aanbod voor een goede doorstroom in een wooncarrière? Of is er juist behoefte aan kleinere woningen voor ouderen of eenoudergezinnen? Een gedegen woningbehoefteonderzoek is daarmee een essentieel onderdeel binnen de woningbouwopgave, vinden de aanwezigen bij gesprekstafel De Bilt.

Proces

Betrouwbaar en transparant communiceren. Gebruik digitale kanalen om informatie te delen en input op te halen.

  • Onderzoek je woningbouwbehoefte. Misschien zit het meer in de doorstroom wat niet lukt (weinig mogelijkheden m.b.t. wooncarrière) in plaats van nieuwbouw in sociale huur, bijvoorbeeld meer middenhuur of starterskoopwoningen.
  • Maak gebruik van bewonersgroepen en belangenverengingen in de gemeente en benader hen actief om mee te denken. Ga de kernen en wijken in in plaats van mensen uit te nodigen op centrale bijeenkomsten.

Opgave

  • Denk vooral aan herstructueren en hervormen. Daar zitten veel kansen. Bedrijfsterreinen en bedrijfspanden omvormen naar wonen/werken, wonen.
  • Kleine huishoudens, ouderen – gelijkvloers, dementievriendelijk, goed bereikbaar, eenouder gezinnen.
  • Praktische woningbouw, geen architectonische uitspattingen. Daar waar kan hoogbouw.

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Impressie

De groep bestond uit aantal bewoners bij de Schapenweide en bewoners uit de Kometenlaan.
De groep vindt, dat het proces rond de Schapenweide niet goed loopt. De gemeente moet beter gaan samenwerken met inwoners. Transparant zijn over het proces is hierbij essentieel. We zouden ook kunnen leren van hoe andere gemeentes dit doen.

Jonge gezinnen hebben nu in de gemeente geen doorstroommogelijkheden. Voor de opgave werd vooral genoemd dat er woningen moeten komen op de Schapenweide.

Bouwen buiten de rode contour is ook een goede optie met een goede bereikbaarheid naar de snelwegen. Verder worden er kansen gezien met het omvormen van bedrijfslocaties naar woningbouw en het toestaan van bouwen op bestaande percelen cq omvormen van percelen naar woningbouwlocaties.

Groenstructuren moeten behouden worden in de wijken. Zorg dat woningen multi inzetbaar zijn voor de verschillende doelgroepen. De huurwoningen aan de Kometenlaan bijvoorbeeld worden nu vooral bewoond door jongere bewoners, terwijl het ook goed zou zijn als hier ouderen zouden komen wonen.

Proces

  • Zorg voor een helder en transparant proces waarin gemeente en inwoners samenwerken.
  • Vertrouwen terugwinnen is hierbij belangrijk.
  • Kijk vooral ook hoe andere gemeenten dit organiseren.

Opgave

  • Bouw woningen op de Schapenweide.
  • Bouw woningen buiten de bebouwde kom tegen verkeersontsluitingen voor goede bereikbaarheid.
  • Behoefte aan betaalbare koopwoningen voor jonge gezinnen waarin ze kunnen doorgroeien.

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Impressie

We hebben eerst gesproken over nut en noodzaak van het oprekken van de rode contour. Ook binnen deze contour liggen nog diverse mogelijkheden. Er werd op gewezen dat er in de afgelopen tientallen jaren nauwelijks woningen bij zijn gekomen. Jonge Maartensdijkers trekken daardoor weg en dat is niet goed voor de voorzieningen zoals winkels en het verenigingsleven. Tegelijk werd gewaarschuwd voor te snelle groei, zoals in de jaren zestig en zeventig. Dit zorgt voor verandering van identiteit en karakter van het dorp. Een groot deel van de aanwezigen pleitte voor geleidelijke groei.

Proces

  • Duidelijke communicatie over het onderwerp richting alle inwoners.
  • Onderzoek goed wat de behoefte van Maartensdijkers is. Inschatting van de aanwezigen is: betaalbare koopwoningen (voor starters) en ouderen-/zorgwoningen.
  • Maak een meedenkgroepje van Maartensdijkers.

Opgave

  • Kijk vooral/eerst naar locaties binnen de rode contour. Eventueel is oprekken van de rode contour mogelijk, maar dan wel gefaseerd zodat er niet ineens een wijkje bij Maartensdijk komt. Dit tast het karakter van het dorp te veel aan.
  • Zorg voor een goede mix en bouw niet alleen sociale huurwoningen (voor Utrecht).
  • Zorg dat Maartensdijkers voorrang krijgen. Zowel bij huur als koop (bv. twee maanden inschrijftermijn voor Maartensdijkers).

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Impressie

Vanuit alle drie de dorpen waren er inwoners aanwezig. Opvallend was de diversiteit in samenstelling, jongeren, ondernemers, bewonersverenigingen, natuurorganisatie en inwoners. Na een korte kennismaking ontstond een dynamische discussie. Zonder omkijken naar het voorbije proces nam iedereen in een positieve sfeer deel aan een actieve en creatieve sessie. Dit leidde tot een grote oogst aan ideeën met betrekking tot de twee gestelde vragen over het vervolgproces en de woningopgave. Het belang van het bouwen van betaalbare woningen werd alom gedeeld, waarbij met name aandacht werd gevraagd voor de cultuur en identiteit van de verschillende dorpen. Deelnemers merkten hierbij op: maak gebruik van de kennis en expertise die er in de dorpen is. De opgave woningbouw zag men vooral in combinatie met proces van omgevingsvisie. Ook hier benadrukten de deelnemers participatie per kern.

Proces

  • Maak gebruik van bewonersverenigingen en expertise in de dorpen.
  • Zorg voor goede digitale inrichting van het proces en transparante informatieverstrekking in het algemeen.
  • Houdt rekening met de verschillende behoeften in de dorpen bij afstemming van het participatieproces.

Opgave

  • Variatie in woningbouw ten behoeve van de leefbaarheid van de kleine kernen.
  • Zorg voor meer betaalbare woningen.
  • Meer creativiteit in zoeken naar mogelijkheden, ombouwen bestaande gebouwen en nieuwe mogelijkheden in agrarische gebieden.
  • Geef voorrang aan inwoners van eigen dorp, bij voorbeeld door instellen van een tijdsperiode.

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Impressie

In het gesprek met bewoners uit de buurten Noord, Centrum en Overbosch is duidelijk, dat we niet bij nul beginnen. Er is al erg veel bijgedragen tijdens de inspraakavonden over de woningbouwlocaties in het najaar van 2019. Op basis hiervan moet een doorstart gemaakt worden. De gemeente moet de opbrengsten eerst consolideren.

De gouden tip aan de gemeente is het gebruiken van expertise uit de buurten. Het is zonde om niets te doen met alle kennis die in de gemeente aanwezig is. Zie expertise van bewoners als kans en niet als bedreiging. Communicatie met bewoners werd ook als belangrijk speerpunt gezien. Blijf bewoners meenemen - ook wanneer het lastig wordt. Plan vaste terugkoppelmomenten in. Er zijn veel gemeenten die hier al mooie resultaten hebben geboekt. Het advies aan de gemeente De Bilt: leer van deze gemeenten.

Proces

  • Maak gebruik van de input en presentaties uit de inspraakavonden.
  • Ontwikkel eerst de omgevingsvisie. Woningbouw moet niet als los thema gezien worden.
  • Win het vertrouwen van bewoners terug. Luister naar bewoners en ga in gesprek met elkaar.

Opgave

  • Start met niet controversiële projecten. Laaghangend fruit eerst.
  • Leg de opgave duidelijk uit. Wanneer je het niet eens bent over de opgave ga je het nooit eens zijn over de oplossing.
  • Kijk naar doorstroming op de woningmarkt, kijk naar de 2e en 3e stap. Kijk ook naar innoverende manieren om woningbehoefte in te vullen.

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Impressie

In de gespreksgroep met inwoners uit de wijk De Leijen kwam vooral naar voren, dat er een visie nodig is op bouwen en wonen. Bouwen en wonen kunnen niet los gezien worden van de leefomgeving. Inwoners betrekken bij het opstellen van deze visie. Zoek de inwoners op in hun eigen wijk en organiseer daar de participatie.

Het behoud van de groene leefomgeving is een belangrijke voorwaarde bij het realiseren van het wonen. Daarnaast moeten er ook voldoende voorzieningen in de wijk zijn, zoals winkels en openbaar vervoer. Bedrijvigheid is ook een voorwaarde voor een leefbare wijk. Behoud van werkgelegenheid zorgt voor een leefbare wijk en voorkomt het ontstaan van een ‘slaapdorp’. Tijdens het gesprek werd ook duidelijk dat er gebouwd moet worden voor de eigen inwoners/doelgroep (jongeren en ouderen).

Proces

  • Iedereen betrekken, huis-aan-huis communicatie in de wijk.
  • Locatie in de wijk kiezen voor bijeenkomst.
  • Overkoepelend kennisteam met vertegenwoordiging en expertise uit alle wijken; per deelgebied uitwerken met de inwoners van dat gebied.

Opgave

  • Vorm grote woningen/bedrijfsgebouwen om naar kleinere woonvormen.
  • Bouw voor starters en senioren.
  • Lokaal meer lagen bouwen.

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.

Beleid en visievorming

Er is een verschil tussen lange en korte termijn. Voor de langere termijn moet de vraag worden beantwoord wat voor dorp we willen zijn in 2050. Zorg voor een goede inbedding van de opgave in een breder perspectief. Geopperd wordt een omgevingsvisie per dorp of wijk. Als ingrediënten voor een omgevingsvisie worden genoemd

  • Innovatieve mobiliteit.
  • Bevorderen deelauto’s per wijk.
  • Bouwen in randzones buiten de kom maar tegelijkertijd groen binnenhalen in buurten.
  • Groen verbinden lopen / fietsen.

Kijk met een kwalitatieve bril naar de verdichtingsopgave en kies voor het toevoegen van kwaliteit. Natuurinclusief bouwen is onderscheidend in De Bilt als groene gemeente. Daarbij mag best in hogere dichtheden worden gebouwd. Aandacht wordt gevraagd voor samenhang van wonen, winkels en infrastructuur. Men is van mening dat we alleen nog moeten praten over wonen in combinatie met duurzaamheid, energie, mobiliteit en gezondheid. En dat er ook aandacht moet zijn voor flexibiliteit, circulariteit en houtbouw. Tot slot nog een oproep om niet alleen sociale woningen te spreiden over kernen/wijken, maar omgekeerd ook het groen te spreiden. Dus in kern De Bilt meer groen (oplossen hittestress) en zo nodig minder in de groene wijken.

Samenstelling woningvoorraad

Bouwen voor eigen behoefte wordt reëel geacht. Ook wordt aandacht gevraagd voor vernieuwing in het denken over de woonopgave, vanuit de gedachte dat er achter de huidige cijfers aannames zitten die over 10/20 jaar niet meer aan de orde zijn.

Demografische ontwikkelingen maken, dat er een behoefte gezien wordt aan woningen voor ouderen. Daardoor wordt het voor die groep aantrekkelijk gemaakt om te verhuizen uit hun grote eengezinswoningen. Die woningen kunnen appartementen zijn of in de vorm van hofje (begane grond) en ze moeten bij voorkeur betaalbaar zijn voor inwoners met AOW. Gelet op de doelgroep moeten deze woningen daarnaast levensloopbestendig zijn, zorg moet eenvoudig bereikbaar zijn en de woningen moeten in nabijheid van (winkel)voorzieningen gelegen zijn.

Naast vergrijzing hebben we in deze gemeente te maken met ontgroening, jongeren trekken weg uit de kernen. Dit komt door een combinatie van beperkte beschikbaarheid van woningen voor starters en jonge gezinnen en de hoge woningprijzen. Dit heeft invloed op voortbestaan van voorzieningen.

Zorg voor een goede mix van goedkope en dure woningen en bouw alleen nog aanvullend, dus waar een tekort aan is (sociale huur, middenhuur en appartementen). Meer gestapelde woningen en kleine studio’s (60m²). Denk ook aan alternatieve vormen zoals groepswonen of autoloos wonen.

Betrekken van inwoners

Kaders

Wees duidelijk over welke kaders al vastliggen. In het proces  moet je steeds helder zijn over de beïnvloedingsruimte. Participatie is/wordt een wettelijke plicht binnen de omgevingswet.

Vertrouwen

Zorg voor commitment van het bestuur aan het samenwerken en voor continuïteit in participatie. Bouw aan vertrouwen. Deelnemers gaven aan bij zichzelf een groot wantrouwen te voelen. Dus ze verlangen aandacht voor het herstel van vertrouwen door echt te luisteren en een respectvolle ontmoeting wederzijds. En open en eerlijke samenwerking als basishouding. Iemand gaf aan verdrietig te worden van de (bazige) toon van de voorzitter van de vanavond en blij van de stijl van het directielid van de gemeente. Het werd gewaardeerd dat het directielid inzicht bood in de zoektocht, het belang, de afwegingen en vragen. In het gesprek werd nog gevraagd waarom ervoor gekozen is het directielid te laten vertellen; een mea culpa van college/raad werd logischer gevonden.

Benutten van kennis en capaciteiten

Bewoners in de wijk weten vaak wat er speelt, er is zoveel kennis beschikbaar in de gemeente! Inventariseer alle ideeën uit de inspraak. Er is al veel gezegd. Formeer een kennisteam op basis van cocreatie. Laat het kennisteam ondersteunen door voldoende deskundigen. Zorg dat er een heldere opdracht/vraag en transparante agenda ligt voor de samenwerking.

Communicatie

Geef via e-mail, nieuwsbrieven en website transparante en leesbare informatie en inzicht in voortgang/planning.

Woningbouwlocaties

Er wordt gepleit voor transformatie van kantoren en/of winkels en voor het bouwen van woningen boven winkels. Er wordt geopperd om het RIVM-terrein voor wonen te bestemmen. Aangegeven wordt dat ook in Bilthoven-Noord gebouwd moet worden en dat ook daar sociale- en middenhuur gebouwd moet worden. En er wordt opgeroepen om opties buiten de rode contouren te verkennen en grond op te kopen van (vee)boeren die hun bedrijf beëindigen. Voor de kortere termijn ziet men kansen in optoppen van bestaande appartementencomplexen en in het beschikbaar stellen van locaties voor tijdelijke woningen (o.a. tiny houses en/of circulaire bouwwerken).

Lees het volledige verslag van deze gesprekstafel.